Nếu bạn là phụ huynh đang nuôi dưỡng một đứa trẻ có khó khăn về hành vi, ngôn ngữ, hoặc giao tiếp xã hội, có thể bạn đã từng nghe đến cái tên “ABA” – viết tắt của Applied Behavior Analysis (Phân tích hành vi ứng dụng). Đây là một trong những phương pháp được công nhận rộng rãi trên thế giới, đặc biệt hiệu quả với trẻ trong phổ tự kỷ hoặc gặp các thách thức về phát triển.
Vậy ABA là gì? ABA hoạt động như thế nào? Và lý do vì sao nhiều chuyên gia và phụ huynh tin tưởng lựa chọn phương pháp này? Hãy cùng tìm hiểu nhé.
ABA – một phương pháp dựa trên khoa học hành vi
ABA là một phương pháp can thiệp dựa trên nguyên lý khoa học hành vi. Hiểu đơn giản, ABA giúp trẻ học được những hành vi tích cực (như giao tiếp, tuân thủ, tự lập…) và giảm bớt những hành vi tiêu cực (như ăn vạ, la hét, tự làm đau…). Điều quan trọng là ABA không “áp đặt” hành vi mà giúp trẻ học từng bước thông qua sự củng cố tích cực, động viên, và sự kiên trì.
ABA không chỉ áp dụng trong lớp học – mà còn có thể thực hiện ngay tại nhà, trong sinh hoạt hàng ngày của trẻ. Đó chính là lý do phương pháp này phù hợp để áp dụng 1-kèm-1 và cá nhân hóa theo từng trẻ.
ABA hoạt động như thế nào?
Một buổi can thiệp ABA thường bắt đầu bằng việc quan sát và đánh giá:
-
Trẻ đang gặp khó khăn gì?
-
Những hành vi nào đang lặp lại và cần thay đổi?
-
Điều gì đang khiến hành vi ấy tiếp tục xảy ra?
Sau đó, người can thiệp sẽ xây dựng mục tiêu cụ thể và chia thành những bước nhỏ dễ thực hiện. Mỗi bước tiến sẽ được khen thưởng – không nhất thiết bằng quà bánh, mà có thể là lời khen, chơi đồ chơi yêu thích, hoặc đơn giản là một cái ôm ấm áp.
Ví dụ: nếu trẻ chưa biết gọi “mẹ”, ABA sẽ bắt đầu từ việc trẻ nhìn mẹ → phát âm âm đầu → nói từ đơn → ghép câu ngắn. Quá trình này có thể mất vài ngày hoặc vài tuần – nhưng mỗi bước nhỏ đều có giá trị.
ABA không chỉ dành cho trẻ tự kỷ
Mặc dù ABA được biết đến rộng rãi trong việc hỗ trợ trẻ tự kỷ, nhưng trên thực tế, phương pháp này có thể áp dụng cho mọi trẻ em có khó khăn trong hành vi, cảm xúc, hoặc kỹ năng giao tiếp. Những trẻ thường xuyên ăn vạ, có xu hướng chống đối, khó kiểm soát cảm xúc… cũng có thể hưởng lợi từ ABA.
Điều quan trọng là ABA không dạy trẻ “phục tùng” hay “nghe lời một cách máy móc” – mà hướng tới việc giúp trẻ hiểu, lựa chọn và phát triển hành vi phù hợp hơn trong từng hoàn cảnh.
Lợi ích của ABA khi áp dụng 1-kèm-1
Một trong những ưu điểm lớn nhất của ABA là khả năng cá nhân hóa theo từng trẻ. Và đó là lý do tại sao ABA rất hiệu quả khi được thực hiện dưới hình thức 1-kèm-1 – tại nhà hoặc tại môi trường quen thuộc của trẻ.
-
Trẻ có thể học tập trong môi trường an toàn, ít bị phân tâm
-
Phụ huynh có thể quan sát và học cách áp dụng trong sinh hoạt hàng ngày
-
Người can thiệp dễ dàng điều chỉnh mục tiêu theo nhịp độ phát triển thực tế của trẻ
Khi có mối quan hệ tin tưởng giữa trẻ – người dạy – và phụ huynh, kết quả của can thiệp ABA thường rõ ràng và bền vững hơn.
Bud Therapy áp dụng ABA trong quá trình can thiệp như thế nào?
Mỗi đứa trẻ đều khác biệt, vì vậy chúng tôi không áp dụng ABA một cách cứng nhắc. Thay vào đó, luôn bắt đầu bằng việc quan sát kỹ lưỡng hành vi, khả năng và nhu cầu hiện tại của con. Sau đó, chúng tôi sẽ xây dựng kế hoạch can thiệp mang tính cá nhân hoá – phù hợp với tốc độ và đặc điểm riêng của từng trẻ.
Trong quá trình làm việc, các kỹ thuật ABA căn bản được sử dụng bao gồm:
-
Chia nhỏ kỹ năng thành từng bước đơn giản, dễ học, dễ hiểu
-
Tăng cường hành vi tích cực bằng củng cố phù hợp (khen ngợi, phần thưởng, hoạt động yêu thích…)
-
Giảm dần hành vi chưa phù hợp bằng cách tìm hiểu nguyên nhân và thay thế bằng hành vi lành mạnh hơn
-
Ghi nhận dữ liệu tiến độ sau mỗi buổi học, để theo dõi sự phát triển của con một cách khách quan
Tuy nhiên, ABA không chỉ là kỹ thuật. Trong từng buổi dạy, điều quan trọng là việc chú trọng tạo mối liên kết tích cực với trẻ, để con cảm thấy an toàn, được tôn trọng và có động lực tham gia. Một đứa trẻ cảm thấy “được hiểu” sẽ học tốt hơn rất nhiều.
Bên cạnh việc làm việc trực tiếp với trẻ, chúng tôi thường xuyên trao đổi với phụ huynh, hướng dẫn cách áp dụng ABA nhẹ nhàng trong đời sống hàng ngày – từ cách chơi với con, giao tiếp khi con cáu giận, cho đến cách thiết lập quy tắc nhẹ nhàng trong sinh hoạt.
ABA không phải là phép màu. Nhưng đó là một phương pháp khoa học, rõ ràng, có lộ trình và thực tế – đặc biệt hiệu quả khi được áp dụng đúng cách, đúng người và đúng thời điểm.
Nếu bạn đang tìm một người đồng hành kiên nhẫn, chuyên môn vững và có tâm với trẻ, Bud Therapy luôn sẵn sàng hỗ trợ.